Det handlar om korleis vi snakkar om menneske

Det er ikkje så ofte diskrimineringa mot funksjonshemma er så synleg. Men den siste tida har vi sett det fleire gonger i store norske aviser, mellom anna i saka om Israel sin energiminister som ikkje fysisk fekk vere med på klimatoppmøtet i Glasgow (tysdag 2. november), og i Dagbladet-saka om Tiktok- og instagramprofilen Nadia Lauricella (onsdag 3. november).

Med den sist nemnde saka, fekk eg diskrimineringa midt i andletet. «Født uten armer og bein: Nadia setter fyr på nettet», sto det frå Dagbladet i Facebookfeeden min. Dette er ved første augekast ei sak der klikkjag tydeleg ser ut til å vere føremålet. Men det er naudsynt å fortelje kvifor ho er problematisk.

NRK Super-profilen er lei mangfolds-diskusjoner som ikke fører til handling: – Men herregud, det er jo bare å ringe

I den første versjonen av saka stod det:

«De store misdannelsene gjorde at hun ikke klarte å lære seg å gå skikkelig, og hun måtte ha hjelp til det aller meste. (..) Nadia Lauricella ble født med dysmeli, som er en fødselsdefekt som blir karakterisert med store deformasjoner på armer og bein.»

Det høyrer med at Dagbladet fredag 5. november endra diagnosen frå dysmeli, ei skjeldan skjelettdiagnosegruppe der bein og/eller armar manglar heilt eller delvis, til fokomeli, der føter og hender sit direkte på skuldrer og hofter. At Dagbladet rotar seg inn i ein diagnosejungel dei ikkje kjem ut av, er verken poenget eller relevant. Ord som misdanna og deformert er framleis med.

Eg forstår at intensjonen sikkert var god. Men dette handlar om korleis ein snakkar om menneske. Det er det vi er, først og framst. Funksjonsnedsetjing er ein naturleg variasjon, ein del av mangfaldet. Det vi lid av er eit samfunn som ikkje tek oss på alvor. Som har bestemt på vegner av oss, og utan å snakke med oss, at vi skal skamme oss. Som undervurderer oss, og meiner vi må passast på.

Når Dagbladet skriv at Nadia Lauricella no, endeleg, har akseptert kroppen sin og nektar å late den dominere livet hennar, så stadfester dei at dei meiner det er noko gale med henne. At kroppen hennar, er noko ho bør lide av. Dagbladet, som avis, har gjort ei vurdering. Sjølv om svært få vil innrømme at dei diskriminerer funksjonshemma, vidareformidlar ein då ei grunnleggjande haldning. Ein portretterer Lauricella som om ho skulle vore eit sirkusnummer: «Sjå kva ho får til trass i det som feilar henne!»

Det de må vite, norske medier, er at når ein skriv om Nadia Lauricella på denne måten, er det i praksis òg meg ein skriv om. Eg har dysmeli. For min eigen del, sjølv om eg manglar godt og vel ti centimeter, ein finger og eit underarmsbein, så er eg ganske sikker på at det ikkje er noko gale med meg. Eg er ikkje sjuk og skal ikkje kurerast, eg er ikkje defekt, eg vil ikkje måtte rettferdiggjere at eg eksisterer i samfunnet og at eg kan bidra med noko. Og deformert? Verkeleg?

Som utdanna journalist med fartstid frå fleire større, norske aviser, tenkjer eg at norske medier må byrje å vurdere om de verkeleg vil bruke den samfunnskritiske makta de har, til å skape stigma. Særskilt når de eigentleg eksisterer for å gjere det motsette.

Det er ikkje første, og vil ikkje bli siste gong dette skjer. Som Helle Cecilie Palmer skriv i Dagsavisen måndag 15. november er funksjonshemma både feil- og underrepresentert i mediene. Redaksjonane rekrutterer ikkje funksjonshemma journalistar, og er lite interessert i saker som tek føre seg strukturell diskriminering av funksjonshemma. Ser ein saker om oss, handlar det ofte anten om å vere helt eller offer: Helt, trass i funksjonsnedsetjinga si, eller offer for henne.

Delen funksjonshemma som lev i Noreg i dag er på ca. 20 prosent. Vi har rørslenedsetjing, synsnedsetjing, hørslenedsetjing, kognitive eller psykososiale funksjonsnedsetjingar. Medfødd og ikkje medfødd. Hemma blir vi først når samfunnet diskriminerer.

DEBATT:

Slik kan me gjera «funkisane» meir synlege i media

Når vi vert framstilt som misfoster, får det biletet dominere. Og eg får nesten vondt i magen når eg tek denne samanlikninga i bruk, men kva anna folkegruppe hadde det vore greitt å skildre på denne måten? Ville de ha skildra ei kvinne som defekt fordi ho er kvinne? Ville de skrive at ein skeiv person hadde store misdanningar fordi vedkomande er skeiv? Er ein person med ein annan hudfarge, deformert?

Fordi menneske med funksjonsnedsetjingar er ei så stor og mangfaldig gruppe, er det i hovudsak diskrimineringa vi har felles. Eg er redd no, at de i staden for å ta dette på alvor, heller skal slutte å skrive om menneske med funksjonsnedsetjingar. At mediene skal få endå meir berøringsangst enn det ser ut til at de alt har. Det er ikkje intensjonen. Vi treng ein debatt. Vi treng ei grunnleggjande haldningsendring. Det er på tide at de byrjar å omtale oss som det vi er: Menneske.

———————————————-

Dette er et debattinnlegg, og gir uttrykk for skribentens mening. Har du lyst til å skrive i Medier24? Send ditt innlegg til meninger@medier24.no.