– Me gjer kva faen me vil

Natt & Dag har historie for å skape kontroversar.

Første søndag i advent gjorde dei nettopp det. Gratisavisa sette fyr på både tradisjonelle og sosiale medier med sin biletserie med Per Sandberg og kjærasten Bahareh Letnes.

Duoen skulle pryde Ida Wammer (23) si første N&D-utgåve som redaktør i gratisavisa. Ho kunne knapt fått ein betre start.

– Eg er vel programforplikta til å seie at den utgåva er den beste hittil i år, seier ho til Medier24. Wammer vart tidenes yngste N&D-redaktør då ho tok over etter Daniel Ramberg, som byrja som musikksjef i NRK P3, 12. november i år.

– Gjer kva faen me vil

I tospann med redaksjonssjef Marco Reinertsen skal dei halda fram arbeidet som ein «outsider» i norsk presse. Som skal sparke oppover, gjere narr og vise kor teite andre er.

– Me kan tillate oss å vere rampete, og vere drygare enn «vaksenmedia». Me skal latterleggjera og synleggjere veikskapar ved etablerte strukturar, seier Wammer.

– Heilt til PFU kjem på bana?

– Det har kome nye reglar frå Norsk Presseforbund, som gjer at me ikkje kan bli klaga inn lenger, då me enno ikkje er organisert. Så no kan me gjere kva faen me vil.

– Er det positivt eller negativt, då?

– Uavhengig om PFU kunne felt oss eller ei, ville me gjort kva me vil. Men innanfor dei etiske retningslinjene, sjølvsagt.

– For lite kødd i norsk offentlegheit

Natt & Dag vart skipa i 1988 med føremål å måle temperaturen på norsk kultur, samfunn, og politikk – og alt som elles opptek unge vaksne, og som ikkje vert skriven om i «mainstream media». Gjerne på ein syrleg og satirisk måte.

– Det er for lite god humor i pressenorge. Det hadde vore katastrofe om VG, Dagbladet eller NRK hadde lagt seg på same linje som oss, så me fyller eit tomrom, seier Wammer.

– Kan det bli for mykje kødd?

– At me tullar gjer ikkje at folk ikkje tek oss seriøst. Det er heller ei styrkje at me kan gjere begge deler. Det er det som skil oss frå andre aviser. Sjølv om me lagar morosame saker, forstår folk at det er alvorlege ting, seier Marco Reinertsen.

– Eg tykkjer ikkje det kan bli for mykje kødd. Det er for lite kødd i norsk offentlegheit, legg han til.

Saka held fram under biletet.

– Våre saker skal ikkje kunne stå i Dagbladet

Når du les ei Natt & Dag-sak, skal det merkast, ifølgje Wammer. Som då Sylvi Listhaug sin tidlegare spinndoktor, Espen Teigen, vart sitert på at han «har pult mange gangar». Dei kan òg spør drapsdømte Veronica Orderud om dating-livet hennar. Eller fastslå at den avdøde rapparen XXXTentacion, som på det tidspunktet toppa VG-listene, var eit «forferdeleg menneske» (før han døde, journ. anm.).

Medan dette er tre ferske dømer på dagens Natt & Dag-utgåve, vakte same avis òg oppsikt med sitt fiktive intervju med ein valdtektsmann i 2009. Det er få av mange saker som har skapt reaksjonar dei siste 30 åra.

– Er de i blant redde for å gå for langt?

– Me har sunne redaksjonelle prosessar. Me er journalistar og har kjennskap til dei etiske retningslinjene, men i mange saker me har gjort har me hatt lyst til å gå lenger enn det me gjorde, seier Wammer.

– Er det ting de lager som ikkje går gjennom sila?

– Ja, det er dømer på det, men det meste vert trykt, svarar ho.

Det som derimot ikkje vart offer for sila, var nominasjonen av tidlegare kulturminister Linda Hofstad Helleland (H) som Årets verste stemme i 2017. Då måtte redaktør Daniel Ramberg på Dagsnytt 18 og forsvare at dei omtalte politikaren som «dum». Det skal dei halda fram med.

– Me kallar gjerne kulturministeren dum, om det er det ho er, seier Wammer.

For mykje teit i tradisjonelle medier

Gratisavisa har i 2018 fire redaksjonelle årsverk, og redaksjonen består no av Reinertsen og Wammer, i tillegg til Ludvig Furu og Yngve Sikko. Trass i ressursmangel, har dei ambisjonar om å setje dagsorden.

På sin heilt eigen måte.

– Me satsar på både samfunn, kultur, uteliv og musikk. Natt & Dag har si eiga tilnærming til det. Me er ikkje i same bås som verken 730 eller Dagbladet. Me er noko heilt anna, og går inn i saker med våre vinklar. Våre saker skal ikkje kunne stå i Dagbladet, seier Wammer.

– 730.no møter D2 og Morgenbladet, krydra med satire?

– Stryk 730, svarar Wammer.

Ho meiner norske medier gjer mykje «teit» og at dei heng seg opp i unødvendige ting. Som intime detaljar i forholdet mellom tidlegare fiskeriminister Per Sandberg (Frp) og Bahareh Letnes.

– Symptomatisk for dekninga av Sandberg og Letnes er om dei er forelska, aldersskilnaden og om dei skal få barn og liknande, seier Wammer, og følgjer opp:

– Kvifor bryr ein seg så jævlig mykje om det?

Det var i TV 2-serien «Bak rattet» at Letnes sa til programleiar Linn Wiik at ho ynskjer å få born med Sandberg.

– Det konseptet er forresten veldig likt ein viss annan serie, seier ho, og refererer til N&D sin web-tv-serie «Du er henta!», som dei produserte i samarbeid med Mazda CX-3.

– Men vår er mykje betre og mindre krampaktig enn det dei fekk til, legg ho til.

Ho viser òg til Dagsnytt 18-programmet der programleiar Gry Veiby spurte Letnes om kvifor ho falt for fiskeriministeren.

– Alt blir ein Nytt på Nytt-episode

Også Reinertsen verkar oppgitt over den offentlege debatten og politisk journalistikk, spesielt valdekninga. Han peiker mellom anna på den langvarige debatten om vaffel og norsk kultur i forkant av Stortingsvalet i 2017.

– Det har ingenting med valet å gjera. Ein heng seg opp i meiningslause ting. Om det går bra, så kastar alle seg på, så vert det ein liten debatt som berre surrar og går. Ingen under 30 orkar å lese det. Alt blir ein Nytt på Nytt-episode til slutt. Kvifor snakkar me om det, i det heile teke? seier han.

Det er då vaktbikkja, som dei sjølv kallar seg, bjeffar. Når norske medier gjer «noko teit» eller som «er til å le av», skal dei vere på ballen, ifølgje Wammer.

– Eg skal ikkje kome med ramsalt mediekritikk om at ingen norske medier gjer jobben sin – norske medier er generelt gode – men det er mange tåpelege saker. Då fortener dei å bli uthengt av ei satirisk og mobbande gratisavis som Natt & Dag.

– Kva retningar ynskjer de å sparke? Til høgre eller venstre?

– Oppover, svarar Wammer kontant, og legg til.

– Me har hatt mange saker om Frp. Dei går veldig bra. Det er brei semje om at mange Frp-arar gjer dumme ting, så det er som å sparke opp opne dører.

Reinertsen følgjer opp:

– Men me er ikkje ute etter å ta Frp spesielt. Me tek dei som gjer feil, og som me tykkjer er artige å skrive om. Om det er Giske eller Bjørnar Moxnes som sender porno på pdf, så skriv me morosamt og kritisk om det òg.

– De er ikkje redd for å ikkje bli teken seriøst?

– Det er alltid ein balansegang. Me vil ikkje at folk skal ta oss blodseriøst, men samstundes har me lyst til å satse på djuptgåande reportasjar, godt samfunnsstoff og måle pulsen. Det er det som er vårt mandat – å ha to fingrar på pulsen, seier Wammer.

Årets verste stemme?

Dei skal ikkje berre måle pulsen på norsk hiphop, uteliv, og om Frp-politikarar «har pult» eller ei. Avisa ynskjer òg å bidra med politisk journalistikk ved val.

– Då me intervjua Ropstad i fjor hadde han føreslått å koma med eit pornofilter. Deretter vart det diskutert i mediene, men ingen stilte særleg kritiske spørsmål. Då spør me han om konkrete ord han vil fjerne, og så lyg han om at han veit kva det er. Når me spør han kva det betyr, seier han «ja», og når me ber om forklaringa, seier han «nei, eg veit ikkje kva det betyr», seier Reinertsen, og legg til:

– Det er så enkelt – kvifor er det ingen som spør om dei tinga? Det vert berre ein overhengande debatt om pornokulturen er farleg, og så spør ein aldri om dei veit kva dei snakkar om.

– Det er altså berre Natt & Dag som stiller kritiske spørsmål om porno?

– Ja, kvifor ikkje? Om Ropstad er oppteken av det, må han få kritiske spørsmål om det, svarar Reinertsen.

Politisk satire har blitt eit stadig større satsingsområde blant tradisjonelle medier i Norge. NRK satsar tungt på mellom anna Nytt på Nytt, All Makt, Satiriks og 5080 Nyhetskanalen, medan VG lanserte Vredens Gnag i 2017.

– Me meiner den humoren er utilstrekkeleg, med enkle og billige poeng. Me har nominert norske satirikarar til Årets verste stemme. Dei har aldri fått det heilt til. Me tykkjer me er betre, men kvifor det har blitt slik veit me ikkje, seier Reinertsen.

Kanskje er det nettopp fordi tradisjonelle medier ikkje tøyer strikken like langt.

– Sjarmen me å jobbe her er at me kan gjere nesten kva me vil, seier han.

– Men kor konstruktivt er det å gjere narr av norske medier?

– Å latterleggjere noko, og slik poengtere kva som er dumt, er ein effektiv måte å avkle ting på. Det gjer det tilsvarande vanskeleg å gjere dei same feila neste gang. Det er det som er poenget med satire. Det er veldig konstruktivt. Når me meiner folk tek feil, er humor ein god måte å avdekke det på, svarar Reinertsen.

– Hjula rullar

Og på spørsmålet om det er liv laga for ei annonsefinansiert gratisavis – som kjem ut åtte gongar i året – verkar svaret å vere ja. Etter at dei for ti år sidan slo seg sjølv konkurs, klarte dei å stable seg på beina igjen, og leverer no positive resultat år etter år. Berre eitt driftsår sidan 2008 har enda med underskot.

I 2017 tente dei 867.000 kroner på drifta. Men korleis ser det ut i 2018?

– Me får sjå. Hjula rullar, seier Wammer.

– Går de i pluss?

– Me får sjå, svarar ho løyndomsfullt.

No er det papirannonsar og digitale samarbeidsprosjekt som held liv i avisa.