The Norwegian American fortel ganske rosenraudt om Noreg. Men då avisa skreiv at NRK såg etter par som ville ha sex på TV, fekk leserane sjokk

(SEATTLE): - Oh my god, du er tidlig!

Frå 1850 og langt ut på 1900-talet emigrerte over 750.000 nordmenn til USA. Ein av dei var bestefaren til redaktør Emily Skaftun.

På eit kontor utanfor Seattle sit ho no og tviheld på den aller siste mediebedrifta i sitt slag - den norskamerikanske avisa The Norwegian American.

This is the end?

Opp gjennom tidene har hundrevis av forskjellige norskamerikanske aviser knytt saman dei norske innvandrarane på det amerikanske kontinetet.

Men både Verdens gang, Afholds-Basunen, Vort Land og Western Viking har lagt ned eller fusjonert seg inn i andre aviser.

Til slutt er det berre The Norwegian American att. Og i 2015 held dei også på å gå under.

«Ha det bra, goodbye, ses» er overskifta på avisautgåva for 7. februar 2015. Biletet syner ein mann sit ytters på Trolltunga og dinglar med føtene. «After 125 years of publication, this marks NAW's final issue. Welcome to the end.»

Men så kom Emily og Ragnarok.

Bunad, lutefisk og sex-ed

The Norwegian American er ein blanding av korte nyhende frå og om Noreg, matoppskrifter og rapportar frå arrangement og happenings i det norskamerikanske miljøet.

Innholdet kan minna mykje om typisk lokalavis: litt om alt som har med eit avgrensa område å gjera.

Men geografien er større i junaiten. Dei fleste abonnentane bur i Seattle, Midtvesten, og i New York. Frå Seattle i vest til New York i aust er det omlag 4600 kilometer. Eit rimelig stort dekningsområde for ei avis med 2500 abonnentar.

- Litt av utfordringa er at vi skriv for norskamerikanarar i så forskjellige deler av USA. Vi må prøva å finna stoff som alle kan vera interesserte i.

Emily er den einaste med full stilling her. I tillegg til seg sjølv har ho to deltidstilsette og «ein hær» av bidragsytarar. Avisa vert laga på ein blanding av idealisme, dugnad og vilje. 

«Bunad og lutefisk» er ein stor del av avisa. Men Emily prøver å ha med nyhende frå det moderne Noreg. Det fell ikkje alltid i god jord. Dei fleste lesarane er godt vaksne, og amerikanarar flest langt meir konservative enn europearar.

- Då eg skreiv om at norsk fjernsyn såg etter eit par som ville ha sex på TV i eit seksualopplysningsprogram, vart mange av lesarane kraftig fornærma.

- Er målet ditt å «utdanna» det norskamerikanske publikummet?

- Då eg kom hit, tenkte eg ikkje det. Men eg ser at mange av lesarane mine kjem til avisa fordi dei vil halda kontakta med sin norske arv, og at dei har ein ferdig oppfatning av kva den arva består av. Eg ynskjer å formidla at det er ikkje så enkelt, og likar å køyra saker som syner kontrasten mellom USA og Noreg.

Ho syner til forskjellar i utdanningssystem, foreldrepengar, skattesystem og reglar for promillekøyring. Og alt som har med seksualmoral å gjera.

Av andre kuriøse nyhende frå Noreg finn me saker om at politiet nektar russen å ha sex i rundkøyringar, og den mykje omtala raude statuen av ei gnom med analplugg på Ekeberg i Oslo.

Trur Noreg er perfekt

Ein av dei andre journalistane i redaksjonen, Lori Ann Reinhall, fortel at då ho skreiv  ei større sak om problemer i rusmiljøet i Bergen, overraska det publikum i USA.

- Eg pleier å seie at norskamerikanarar har to måtar å sjå på Noreg på: enten ein gamaldags, romantisk visjon, eller ei nesten religiøs oppfatning der ein trur at alt i det moderne norske samfunnet er perfekt. Sjølvsagt er det mykje som er betre i Noreg, men eg likar å gje folk perspektiv på ting.

61-åringen har mange år i norskamerikansk kulturarbeid bak seg. Lori Ann har svensk og norsk avstamming, og har vore i Noreg 60-70 gonger. Ho ynskjer å bidra til at det vert enno tettare band mellom det norskamerikanske og Noreg.

- Eg ynskjer at fleire skal reisa mellom landa, læra av kvarandre og sjå at vi er forskjellige-men og oppdaga at vi har ein del til felles.

Ho meiner utvekslinga og kontakten mellom landa var sterkare før.

- I riktig gamle dagar vart dei norskamerikanske avisene skrivne på norsk. Men språket forsvinn, og innvandringa avtok kraftig etter at Noreg fann olja.

Norskamerikansk som karriere

No er redaktør Emily i gang med å redigera ein short story, «Mr. Nilsson's kjempehytte», som handlar om Mr. Nilsson som byggjer så stor hytte at han tergar på seg eit troll. Illustratøren til saka vert betalt 50 dollar.

Ved siden av skjermen står ein kopp med påskrifta «Thorvald´s Lutefisk Soup» (!) og på veggen heng postkort frå Noreg. Ein mjølkesjokolade frå Freia merka importvare ligg på pulten. Ellers: Ein postit-lapp med eliteserie-datoar, og ein oppfordring om å make a fucking newsletter.

- Eg hatar lutefisk, seier Emily og grøssar.

Som born i ein norskamerikansk familie minnest ho at dei kun var «Norwegians during the holidays», altså feira 17. mai og julaftan, men ellers merka lite til norskheita si.

Som mange norskamerikanske born mista ho kontakten med det norske etter kvart som ho vart ungdom. Då jobben som redaktør her kom opp som ei moglegheit, blei arva eit karrierefortrinn.

- Eg snakkar litt norsk, seier ho litt usikkert på norsk.

- But I read it a lot better.

Heia, Noreg!

John Erik Stacyy er deltidsansatt som «potet» i Norwegian American, det vil seie office manager med alt frå rekneskap til forefallande skriving på oppgåvelista. Han er utdanna innan molekylærbiologi, har budd i Noreg i mange år, og snakkar flytande norsk.

- Vi har stoff som du ikkje finn andre stader. Du kan bruke norske nettsider, men vi har faktisk nyheter som berører nordmenn som bur i USA. Eg meiner at vi gjør noko som ingen andre gjør.

- Korleis framstiller de Noreg til amerikanarane?

- Nesten alltid rosenraudt. Litt mykje «heia, Noreg», men vi tenker at VG og Dagbladet kan skrive om kritiske ting. Vi er ikkje betre i stand til å driva kritisk journalistikk på til dømes norsk politikk.

John Erik likar Noreg veldig godt, men veit at det ikkje er perfekt.

- For eksempel har business-eigarar fleire moglegheiter her, i Seattle ser vi det i fiskeriene. Om eg skal seia noko negativt om Noreg så er det kanskje at det er ein litt lukka klubb der du må være innfødt, ellers kjem du aldri heilt inn.

Men han saknar mykje med Noreg.

- Ja, norsk TV! Både NRK og TV 2. Og kaviar, og sursild. Ein kan til nød eta den svenske kaviaren, Kalles. Men det er ikkje heilt det same. Også naturen, så klart, men det seier seg jo sjølv.

John Erik sin favoritt i avisa er teikneserien «Han Ola og han Per», som er ein institusjon i seg sjølv i det norske Amerika.

Teikneserien er skapt av norskamerikanaren Peder J. Rosendahl tidleg på 1900-talet,  og gjekk i mange år i den no nedlagde Decorah Posten i Iowa. Stripene er ei blanding av hadelandsdialekt og amerikansk,

- Det er skikkelig slapstick, og eigentlig ikkje så veldig morosamt, men det blir bedre jo fleire striper du leser, hehehe. Siden den er så gamal, er det ein del dyremishandling og sånt. Vi har fått litt reaksjonar på det.

Ragnarok

Tilbake til slutten. I 2015 kalte Emily «Goodbye-utgåva» attende frå trykkeriet. Den nådde aldri abonnentane. 

Redaktøren starta ein aksjon som appellerte til ein veldig amerikansk tradisjon: veldedighet.

Ved hjelp av crowdfundinga «Heroes of Ragnarok» samla avisa inn over 40.000 dollar, og overlevde. No heng det som skulle bli den siste utgåva i glas og ramme på kontoret. Alle som bidrog med pengar, fekk heider, ære og ei utmerking rangert etter dei nordiske gudane.

- Ragnrok er den nordiske apokalypsen. Etter undergangen stig noko nytt fram. Ein fin metafor.

Men korleis går eigentleg butikken - vil avisa overleve?

- Vel. Me overlev egentleg ikkje. Våre inntekter er annonsørar og abonnentar. Begge deler vert færre. Vi ser no på endra strukturen for å halda det gåande.

Avismarknaden i USA er veldig tøff, og ingen her på bruket tener spesielt godt. Bidragsytarane til avisa jobbar mest på dugnad.

- Nokre dagar, når nyhetene om amerikansk politikk er for deprimerande, googlar eg «pathways to residency in Norway…».

• ...besøk avisa på nett: www.norwegianamerican.com