I to år har VG-duoen følgt Tanja (46). No fortel dei hennar valdtektshistorie over 100 sider i VG Helg

– Historia er viktig å fortelje fordi valdtekt er eit stort samfunnsproblem i Norge, og det råkar mange. Dei det ikkje råkar, kjenner nokon som kjenner nokon. Det treff breitt. Eg trur heller ikkje me nokon gong før har dokumentert over så lang tid kva det gjer med deg å møte systemet i ei slik sak, seier VG-journalist Camilla Fredstad Huuse.

80.000 teikn. 100 sider. Om lag 50 intervju. Éin reportasje.

Det er ingrediensane i denne vekas utgåve av VG Helg, som journalist Fredstad Huuse og fotograf Jørgen Braastad står bak.

I reportasjen fortel dei Bodø-kvinna Tanja Arntsen (46) om sitt møte med det norske rettssystemet etter at ho melde ei valdtektssak til politiet i 2015.

– Me starta med denne saka i etterkant av Hemsedal-saka i 2016. Tanken som slo meg etter den saka var «korleis er det å vere ein fornærma i møte med systemet? Kva gjer den einsame kampen det er å stå i ein slik prosess med deg som menneske?» seier Fredstad Huuse, når Medier24 møter ho og Braastad på VG-huset i Akersgata.

Då dei sette i gang var planen å dokumentere sviket ein opplever når saka vert lagt til sides. Eit slikt «case» skulle dei klare å finne. Og etter fire-fem månadar fann dei ho. Fleire andre personar vart vurdert, men det var Tanja Arntsen frå Bodø dei konkluderte som den beste kandidaten til å handtere det å ha eit reporter-team som følgde ho i lang tid framover.

Saka held fram under biletet.

Slik bygde dei tillit

– Me fekk dokumentert det sviket – sidan henlegginga skjedde. Men så kjem det ei omdreiing som gjer at saka likevel endar i retten. Då får me det ekstra elementet me ikkje hadde rekna med då me starta, seier Fredstad Huuse.

Nye vendingar gjorde difor at prosjektet varte langt lenger enn det dei hadde planar om.

– Korleis fekk de bygd den nødvendige tilliten?

– Det viktigaste for oss var å skape tillit. Me besøkte ho kontinuerleg og var med ho på turar kring der ho bur. Det var viktig å heile tida halda kontakt via telefon og meldingar, og ta det i hennar tempo.

– Me pressa ikkje på, men var tydeleg på at dersom det skjedde noko viktig i hennar liv, måtte ho ta kontakt. Ho skjønte korleis me tenkte, og då vart det naturleg – og til slutt forstod ho nærast før oss kva som var viktig for reportasjen, seier Fredstad Huuse.

For Braastad var det spesielt utfordrande.

– I starten var ho veldig redd nye menneske, og spesielt menn. Difor tok det veldig lang tid før ho vart trygg på meg.

Saka held fram under biletet.

Etiske vurderingar

Sjølv om VG held til i Oslo, var det ei bodøkvinne som vart hovudperson i saka. Det betyr eit ikkje ubetydeleg tal timar i fly mellom Oslo og Bodø.

– Eg har ikkje tal på kor mange gangar me har vore der, seier fotograf Jørgen Braastad.

– Det har iallfall blitt mellom 30-40 turar til Bodø dei siste to åra. Me har blitt litt for godt kjent i Bodø, supplerer Fredstad Huuse med eit smil.

I byrjinga brukte dei nokre timar i månaden. Gradvis vart det meir og meir, og det siste halvåret har dei berre jobba med laurdagens reportasje.

VG fekk god tilgang til vener og kjenningar av Tanja, og har intervjua om lag 50 personar. Òg den tiltalte. Men han vart aldri sitert.

– Han som står tiltalt for dette vart dømt i Tingretten, til sju år og ni månadar, for valdtekt av Tanja og ekskona si, seier VG-journalisten, og følgjer opp:

– Då anka han, og så døydde han. Naturleg – av medisinske årsaker.

Det bad på etiske utfordringar.

– At ein tiltalt døyr mellom to saker gjer at dommen vert oppheva, og saka går ut. Han er ikkje dømt, men heller ikkje frikjent, seier Fredstad Huuse.

– At ein tiltalt døyr mellom to saker gjer at dommen vert oppheva, og saka går ut. Han er ikkje dømt, men heller ikkje frikjent. Den etiske vurderinga har me diskutert mykje. Me meiner det er riktig å slå fast at det har skjedd ei valdtekt med utgangspunkt i tingrettsdommen. Sjølv om den vart oppløyst fordi tiltalte døde før ankesaka, er dommen tydeleg. Tanja og tiltalte si ekskone vil begge framleis få erstatninga dei vart tilkjent. Samstundes har det vore viktig for oss at tiltalte si side kjem tydeleg fram heile vegen, og at lesaren er informert om saka si utgang frå starten. Det håpar me at me har klart, seier journalisten.

I utgangspunktet skulle kvinna dei følgde vere anonymisert, og det var planen veldig lenge. Difor måtte fotograf Braastad vere varsam med fotograferinga, og skildre – men utan å identifisere.

Ville eige historia

Så kom vendepunktet. Arntsen hadde ombestemt seg, ville ta kontroll over historia, og stå fram med ansikt.

– Me byrja saka med å dokumentere det anonymt, og ho skulle ikkje stille opp med namn. Me skulle ikkje ein gong skrive kvar ho var frå, seier Fredstad Huuse.

– Men ved å byggje tillit har ho etter kvart, utan at me diskuterte det med ho, bestemt seg for at ho vil eige si historie og stå fram med namn. Ho tenkjer at ho vil angre om ho ikkje gjer det. I tillegg ville ho bruke si historie til å hjelpe andre, legg ho til.

For Braastad betydde det haugevis med eksponeringar rett i papirkorga.

– Eg tok anonyme bilete i to år, så det er ganske mykje som har gått i boset.

– Eg vil ikkje seie eg jobba forgjeves, fordi ting har blitt til over tid. Det har vore ein naturleg prosess, då ho var sjukare før enn no, og resultatet tykkjer eg har blitt bra, seier han.

– Kva var den «visjonen» de delte?

– Me ville få fram den parallelle kampen ein kjempar mot systemet og med deg sjølv. Du kjempar for å bli trudd. Når du melder ei valdtektssak, er det veldig vanskeleg å kome igjennom, få tiltale og rettssak. Samstundes kjempar du ein kamp mot deg sjølv, fordi du er psykisk sjuk, nedbroten og sliten. Du kjem ingen veg i behandlinga før du får lagt den rettslege prosessen bak deg. Vårt mål var å i størst grad få fram den psykiske kampen, seier Fredstad Huuse.

Dixi Ressurssenter: – Varsame med å fronte offer

Rannveig Kvifte Andresen, dagleg leiar i Dixi Ressurssenter mot valdtekt, er på generelt basis varsame med å identifisere og «fronte» valdtektsoffer. Likevel meiner dei det er ei viktig sak å dokumentere.

– Eg tykkjer det er flott at media, generelt, bryr seg om valdtekt og overgrep. Det må snakkast om, for å få betre tal enn det me har i dag, seier Kvifte Andresen.

– Me som ser dei som har vore utsett, kvar einaste dag, er veldig varsame med å fronte dei når står i prosessen.

Ho tykkjer difor det er bra at VG var nøye i arbeidet med å finne «riktig» person.

– Det høyrast nøye gjennomtenkt ut, og det er bra dei har hatt med fagpersonell med i vurderinga. Då vert ho godt følgt opp når ting vert vanskeleg, seier ho.

– Ikkje enkelt å få folk til å lese

I ei medieverd der nettavisene florerer i korte saker, underhaldning, sensasjonsjag og kjendisnytt vert det mindre og mindre tid til dei verkeleg lange sakene.

Det er duoen smerteleg klar over når reportasjen når kioskhyllene denne helga.

– Eg håpar folk tek seg tid til å lese gjennom. Eg skjønnar at, i dagens verd, at det ikkje er så enkelt å få nokon til å lese ei sak på så mange tusen ord, men eg tenkjer at det kan vere nyttig lærdom for mange å sjå korleis dette påverkar eit menneske.

Braastad følgjer opp:

– Eg trur saka vil få positiv respons. Tida og detaljnivået i saka, og med Tanja som skriv dagbok fortløpande – heile tida – trur eg vil gjere at det vert godt teken imot, og at folk tykkjer ho er modig, seier han.