Fire av ti trur sponsing av kultur og idrett påverkar journalistikken

På vegner av Medier24 har InFact gjennomført ei undersøking om korleis 1.002 nordmenn over 18 år oppfattar media si dekning av kulturarrangement og idrettsklubbar kor det er kommersielle samarbeid mellom medie og kulturaktør.

22,2 prosent trur at økonomiske bidrag i form av sponsorat til kulturarrangement, idrettsarrangement og -klubbar påverkar media si dekning av dei same arrangementa og klubbane i nokon grad. 16,9 prosent trur det påverkar i svært stor grad.

Totalt trur 39,1 prosent av befolkninga over 18 år at kommersielle samarbeid med idretts- og kulturlivet påverkar korleis media skriv om det redaksjonelt.

– Det er ganske mange, nesten halvparten, som trur den type sponsing påverkar journalistikken. Eg tenkjer at det er ikkje så rart at dei trur det. Det er noko naturleg ved å stille spørsmål til om ein kan gjere uavhengig journalistikk når ein får eigeninteresse i at det skal stå fram som ein suksess, seier medieforskar ved Høgskulen i Volda, Svein Brurås, til Medier24.

Han legg til:

– Det tykkjer eg er problematisk. Det skapar eit inntrykk av at journalistikken ikkje er uavhengig. Det kan smitte over på tilliten til andre deler av dekninga.

Totalt 13,2 trur det påverkar i liten, eller svært liten grad, medan 24,9 prosent har stemt «verken eller». 22,9 prosent veit ikkje.

Vasstette skott, meiner Bergens Tidende

Norske mediehus har lang tradisjon for å både vere medarrangør og samarbeidspartnar for lokale kultur- og idrettsorganisasjonar og arrangement.

I Bergen står Bergens Tidende som hovudpartnerane til det årvisse «Festspillene i Bergen». På nettstaden til arrangementet står det at «Våre hovedpartnere er næringslivspartnere som har en samarbeidsavtale med oss verdt en million kroner eller mer».

Også Adresseavisen er inne som sponsor i kyrkje- og kulturfestivalen Olavsfestdagene.

Begge avisene avviser at samarbeidet påverkar den redaksjonelle dekninga av arrangementa. Ifølgje Bjerkestrand inneber samarbeidet mellom BT og FIB at avisa gir ei annonsepakke til FIB, kor BT sin logo er godt synleg. Ein liknande avtale har dei òg med Bergen internasjonale filmfestival (BIFF).

– For oss er det uproblematisk, fordi det er vasstette skott mellom marknadsavdelinga og redaksjonen. Det står til og med eksplisitt i avtalen at det ikkje rører redaksjonens arbeid, slik at det ikkje blir noko samrøre der. Partnaren (FIB, journ. anm.) er heilt tydeleg på at dette berre er marknadsmessig, seier kulturredaktør i Bergens Tidende, Frode Bjerkestrand, til Medier24.

Altfor høgt

Han meiner likevel at talet – 39,1 prosent – er altfor høgt, og trur forklaringa er at gamle tradisjonar i kulturjournalistikken.

– Det kan ha historisk-kulturelle årsaker, at avisene tidlegare hadde tettare hopehav med kulturarrangørar. Det trur eg dei fleste aviser har kutta ut for lenge sidan, seier han.

– Talet er altfor høgt, og det er synd for kulturjournalistikken. Eg har meint mykje om den, som at den har vore gammaldags og stivna i forma og kanskje slite med å omstille seg i ein digital kvardag. Den gamle kulturjournalistikken var kanskje meir velvillig innstilt til kultur, og fagleg servil, men det har norske aviser stort sett slutta med, legg han til.

Sjefredaktør i Adresseavisen, Kirsti Husby, er òg tydeleg på skiljet mellom redaksjonelt og kommersielt.

– Olavsfestdagene sett fra vårt redaksjonelle perspektiv er eit arrangement me dekkjer tett. Det er eit stort og viktig arrangement for byen og regionen. Me dekkjer både det som skjer under sjølve dagane, men òg med overordna forhold rundt økonomi og utviklinga til arrangementet, seier Husby til Medier24.

– Me lev av vårt truverd, og praktiserer eit tydeleg skilje mellom det kommersielle og redaksjonelle. Våre redaksjonelle prioriteringar vert ikkje på nokon måte styr av kvar me er inne kommersielt, legg ho til.

Hege Møllevik, marknadssjef i Adresseavisen, opplyser til Medier24 at deira avtale inneber synlegheit under festivalen og rabatterte billettar til sine lesarar.

Husby er ikkje overraska over tala i InFact-undersøkinga.

– Det er ikkje uvanleg i det heile teke at ein som journalist eller redaksjon får kritiske spørsmål om potensielle bindingar, eller mistankar om noko som kan vere bindingar. For oss er det gjennom den kritiske journalistikken og dei kritiske spørsmåla me viser den sjølvstendet.

– Viktig å løfte det opp

Journalist i Agderavisen og journalistane sin representant i Pressens Faglige Utvalg (PFU), Liv Ekeberg, er oppteken av at media skal opplyse om alle bakanforliggjande forhold. Ho viser til spesielt til Vær Varsom-plakaten punkt 2.2 og 2.3, kor det mellom anna heiter:

Til Medier24 seier ho:

– Dette er eit tema eg har vore oppteken av lenge. Eg tykkjer det er viktig at me løftar det opp.

Ho legg til:

– Det er i desse tider viktigare enn nokon gong at media varetek sitt viktigaste gull, som er truverdet. Om me har denne type bindingar, som gjer at nokon kan setje spørsmålsteikn ved objektiviteten, så er ikkje det bra.

Ekeberg meiner norske medium bør bli flinkare til å gjere lesaren merksam på at eit medium har kommersielle samarbeid med arrangørar og organisasjonar dei skriv om.

– Det finst gode måtar å løyse det på. Ein kan merke artiklar med ein boks kor ein gjer lesaren bevisst på at me sponsar arrangementet, handballkamp, eller andre arrangement ein har bindingar til, seier ho.

– Me merkar ikkje sakene våre

Det har verken Bjerkestrand i Bergens Tidende eller Husby i Adresseavisen tru på.

– I utgangspunktet meiner eg at journalistikken skal tale for seg sjølv. Me skal vere så kritiske og uavhengige i vår journalistikk at folk forstår at bindingane ikkje påverkar. Eg er usikker på om «disclaimers» er naudsynt. Eg har i utgangspunktet tru på at journalistikken gjer det tydeleg sjølv.

Husby legg til:

– Me merkar ikkje sakene våre. Heller enn merking må me, gjennom den journalistikken me driv med, vise den uavhengige posisjonen me har. Eg trur at å merke sakene med at me er sponsor vil få det til å sjå ut som om det er ei binding der, som faktisk ikkje ligg der.

Ho avviser at det er meir krevjande å drive kritisk journalistikk på arrangement ein støttar kommersielt.

Ekeberg meiner ein er for lite tydelege på bindingar, og at medium bør bli flinkare til å opplyse om det. Ho er ueinig i at den kritiske journalistikken klargjer skiljet godt nok.

– Artiklane kan vere både ein hyllest og kritikk, det er ikkje viktig. Poenget er at det VVP er tydeleg på at ein skal gjere lesarane merksame på eventuelle bindingar. Det gjer me i media i for liten grad.

– Om me i pressa er opptekne av at andre skal vise openheit, er me nøydd til å gjere det sjølv òg, legg Ekeberg til.

– Dette får tilsynelatande god førehandsomtale

Medieforskar ved Høgskulen i Volda, Svein Brurås, trur sponsing og kommersielle samarbeid vil påverke omfanget av dekninga.

– Ein ser stadig vekk at media tilsynelatande gir ekstra mykje og god omtale til arrangement dei sjølv samarbeider med. Det er vanleg å sponse konsertar og kulturarrangement – som lysfest i adventstida, sportsarrangement, og liknande tilstellingar. Dette får tilsynelatande god førehandsomtale, og ofte ser det ut til at avisene meiner det er viktig å fortelje etterpå at dette har vore ein suksess, seier Brurås, og legg til:

– Me har hatt dømer på at dette kan gå begge vegar. Når kulturarrangement inngår slike avtalar er motivasjonen det same som alle andre verksemder. Dei vil ha noko igjen for det. Det treng ikkje vere økonomisk gevinst, men «goodwill» for seg sjølv, byggje merkevare, og få synlegheit i media, seier han.

– Eg trur dei store og profesjonelle redaksjonane er meir bevisst på det. Og så er det ein ting kva redaksjonane gjer, men det er noko anna kva lesaren trur og tenkjer, legg han til.